[આ વાર્તા સોમવારના વ્રતને લગતી જણાય છે.]
એક ડોસીમા છે. ડોસીમાએ તો એક ખિલકોડી પાળી છે. ખિલકોડીને તો ડોસી નવરાવે ધોવરાવે છે, ખવરાવે પીવરાવે છે, પેટની દીકરી પ્રમાણે પાળે છે.
ઝાડવાની ડાળે ઝોળી બાંધીને ડોસી તો ખિલકોડીને હીંચકા નાખતી નાખતી હાલાંવાલાં ગાય છે કે :
હાથના લેશું હજાર
પગના લેશું પાંચસેં
નાકના લેશું નવસેં
તોય મારી ખિલીબાઈને ધરમધોળે દેશું.
સૂઈ જાવ! ખિલીબાઈ, સૂઈ જાવ!
રોજ રોજ ડોસી તો આમ હાલાંવાલાં ગાય છે. ખિલકોડીને તો મીઠી મીઠી નીંદ આવી જાય છે. ઊઠીને ખિલકોડી તો એક ઝાડેથી બીજે ઝાડે ને બીજે ઝાડેથી ત્રીજે ઝાડે આંટા મારે છે. પાકાં પાકાં વનફળ આરોગે છે. રાત પડે ત્યાં ટપ દઈને ઝાડ માથે ઝોળીમાં પેસી જાય છે.
એક દી તો રાજકુંવર શિકારે નીકળ્યો છે. શિકાર કરતાં કરતાં ભૂલો પડ્યો છે. રાત અંધારી થઈ છે. ને રાજકુંવર તો ડોસીની ઝૂંપડીએ આવીને ઊતર્યો છે.
ખિલકોડીને હિંચકાવતી હિંચકાવતી ડોસી હાલરડાં ગાય છે કે :
હાથના લેશું હજાર
પગનાં લેશું પાંચસેં
નાકના લેશું નવસેં
તોય મારી ખિલીબાઈ ને ધરમધોળે દેશું.
સૂઈ જાવ! ખિલીબાઈ, સૂઈ જાવ!
રાજકુંવરને તો કોત્યક થયું છે. એને તો વિચાર ઊપડ્યો છે કે, આટલા બધા રૂપિયા જેના હાથ-પગનાં મૂલ, એ દીકરી તે કેવીક રૂપાળી હશે! આભ માયલી અપ્સરા હશે? પાતાળ માયલી પદમણી હશે? કેવી હશે? ને કેવી નહિ હોય?
ડોસી, ડોસી, તારી દીકરીનું હું માગું નાખું છું. તારી દીકરી મને પરણાવ.
ડોસી કહે કે, અરેરે માડી! દીકરી કેવી ને પરણવાં કેવાં!
ત્યારે તમે હાલાંવાલાં કેનાં ગાવ છો?
એ તો મારી ખિલકોડીનાં ગાઉં છું. પેટની જણી પ્રમાણે પાળી છે. મારા ઘડપણનો વિસામો છે. આંધળાનું રતન છે. વાંઝણી છું તે ખિલકોડીને રમાડીને મન વાળું છું.
રાજકુમારે તો હઠ લીધી છે કે, મારે તો પરણવું ને પરણવું! ખિલકોડીનેય પરણવું, જે હોય એને પરણવું, પરણવું ને પરણવું.
બાળારાજા! બાળાહઠ! ડોસીએ તો હા પાડી છે. કુલડી ભરીને રૂપિયા માગ્યા છે. રાજકુંવર તો રૂપિયા લેવા ગામમાં ગયા છે.
ડોસીને તો લોભ લાગ્યો છે. એણે તો દોંગાઈ કરી છે. મોટો એક ખાડો ગાળ્યો છે. ખાડા ઉપર કોઠી મેલી છે. કોઠી ઉપર ગોળો મેલ્યો છે, ગોળા ઉપર મોરિયો, ને મોરિયા ઉપર કુલડી મેલી છે. સોંસરવાં સહુને બાંકોરાં પાડ્યાં છે.
રાજાનો કુંવર તો રૂપિયા લાવ્યો છે. એ તો કુલડીમાં નાખવા મંડ્યો છે, પણ કુલડી શેય ભરાતી નથી. ખાડો પુરાણો, કોઠી પુરાણી, ગોળો પુરાણો, મોરિયોય પુરાણો, ત્યારે જ કુલડી પુરાણી છે.
ખિલકોડી સાથે ચાર મંગળ વરતીને રાજકુંવર તો ચાલી નીકળ્યો છે. ભેળાં ખિલકોડી રાણીને સંતાડી લીધી છે. ઘેર જઈને રાજમો’લને સાતમે માળે ખિલકોડીને તો ચડાવી દીધેલ છે.
રાજકુંવર રાણી લાવ્યા! રાજકુંવર રાણી લાવ્યા, પણ કોઈએ એને દીઠાં નહિ, કેવાં હશે ને કેવાં નહિ! એવી વાતો ચાલવા લાગી છે.
કુંવરની તો ભોજાઈઓએ કહેવરાવ્યું છે કે દેવરજી! દેવરજી! દેરાણીને પગે પડવા તો મેલો! અમે સહુ એને આશરવાદ દઈએ : ઘેરે ઝટ ઘોડિયાં બંધાય : અખંડ એનું એવાતણ થાય : એવા એવા આશરવાદ દઈએ : કાંઈ વાતું કરીએ, ને ચીતું કરીએ.
રાજકુંવર તો શી રીતે મેલે? શો ઉત્તર આપે? ના, નાની વહુને છ મહિનાનાં વ્રત છે, કે માનવીનાં મોઢાં ન જોવાં. પગની પાનીયે ન દેખાડવી. પાંચની નજરે પડવું જ નહિ.
ભોજાઈઓને તો વિસ્મે થઈ છે. દેરાણી કાળી કૂબડી હશે, લૂલી લંગડી હશે. મૂંગી બહેરી હશે! કેવી હશે ને કેવી નહિ હોય! એવા વિચાર થયા છે.
ભોજાઈઓએ તો કરામત કરી છે : એમ ઠરાવ્યું છે કે એના ભાગની ડાંગર ખાંડવા બોલાવીએ.
દેવરજી! દેવરજી! દેરાણીને ડાંગર ખાંડવા મેલો. એના ભાગની ડાંગર બીજું કોણ ખાંડશે?
કુંવર તો મૂંઝાણા છે. જઈને એણે તો ખિલકોડી રાણીને પૂછ્યું છે કે શું કરશું? મારી તો લાજ જવા બેઠી છે.
ખિલકોડી રાણી કહે છે કે એમાં શું મૂંઝાવ છો? મારા ભાગની ડાંગર આંહીં મંગાવી દ્યો ને! રૂપાળી હું ખાંડી નાખીશ.
કુંવરને તો કોત્યક થયું છે. અરેરે, આ વનનું જાનવર, ન મળે હાથ, ન મળે જોર. કેમ કરીને ડાંગર ખાંડશે?
એણે તો ભોજાઈઓને કહેવરાવ્યું છે કે તમારી દેરાણીના ભાગની ડાંગર આંહીં મોકલો. ખાંડી દેશે.
ડાંગરના તો ઢગલેઢગલા આવ્યા છે. ખિલકોડી બાઈએ તો વનનાં પંખીને બોલાવ્યાં છે. ઝીણીઝીણી ચાંચાળાં ચકલાં આવ્યાં છે. પારેવાં આવ્યાં છે. કાબર આવી છે ને હોલા આવ્યા છે. સહુએ એ’કકો દાણો લઈને ડાંગર ફોલી નાખી છે. ફોતરાં ને ચોખા બેય આખેઆખાં નોખાં પાડી દીધાં છે. એકેય ચોખો ખંડિત થવા દીધો નથી. રૂપાળા રૂપાળા ફૂલ સરીખા ચોખા ફોલીને એક કોર ઢગલો કરી દીધો છે. કરીને પંખીડાં ઊડી ગયાં છે.
રાજકુંવરે તો ચોખા ભોજાઈઓને મોકલ્યા છે. ભોજાઈઓને તો ભાળીને અચરજ થઈ ગઈ છે, એમને તો થયું છે કેવી આવી અખંડત ડાંગર ખાંડનારી તે કોણ હશે ને કોણ નહિ હોય?
ભોજાઈઓએ તો ફરી કહેવરાવ્યું છે કે દેવરજી, દેવરજી, દેરાણીને ગાર કરવા મેલો. એના ભાગની ગાર અમે તો નહિ કરીએ.
કુંવર તો વળી ફરી વાર મૂંઝાણો છે. રાણીને તો કેમ કરીને મોકલવાં તે કાંઈ સૂઝતું નથી. સાતમે માળે જઈને ખિલકોડી વહુને તો વાત કરી છે.
વહુ કહે છે કે એમાં તે શી મૂંઝવણ છે? મારા ભાગની ગાર નાખી મેલાવજો, રાતે જઈને હું ગાર કરી આવીશ.
કુંવરને તો કોત્યક થયું છે. અરેરે, આ નાનું જાનવર શી રીતે ગાર કરશે?
રાત પડી ત્યાં તો ખિલકોડી રાણીએ મોરલાને, પોપટને અને પારેવાંને બોલાવ્યાં છે. પંખીડાંએ તો વોકળિયું પાડીને પગથી રૂપાળી ગાર કરી દીધી છે. કેમ જાણે કંકુનાં ચિતરામણ કર્યાં હોય એવી રૂપાળી ભાત્ય પાડી છે. કરી કારવીને પંખીડાં તો પાછાં ચાલ્યાં ગયાં છે.
સવાર પડ્યું ત્યાં ભોજાઈઓ ગાર જોવા આવી છે. રૂપાળી વોકળિયું પાડીને ગાર કરેલી દીઠી છે. એને તો અચરજ થયું છે કે દેરાણીની આંગળીઓ તે કેવીક નમણી હશે! ને કેવીક નહિ હોય! મરતલોકનાં માનવીથી આવાં ચિતરામણ તો શે થાય? દેવરિયાના ઘરમાં કોઈ આભની અપ્સરા હશે? કે પાતાળની પદમણી હશે?
કુંવર તો ક્યાંયે આઘોપાછો થાતો નથી. રાણીને રેઢી મેલતો નથી. પણ એક દી તો કુંવરને ગામતરે જાવાનું થયું છે. ગયા વિના આરો નથી, વારો નથી.
અરેરે! ખિલકોડી રાણીથી એકલાં રહેવાશે કેમ! એને જે જણશ જોશે તે દેશે કોણ? વનનું જાનવર, વાચા ન મળે, મો’લમાં કોઈ માણસ ન મળે, વેંત જેવડી કાયા, સુંવાળો જીવ! શું થાશે?
રાણીજી! રાણીજી! ત્રણ દીની અવધ્યે જાઉં છું. ચોથે દીએ પાછો આવું છું, પાંજરામાં ત્રણ દી પોગે એટલાં વનફળ મેલી જાઉં છું. પાણી ભરી જાઉં છું. વખત છે ને પાણી ખૂટી જાય, તે સારુ તમારી કોટે કટૂડિયું બાંધી જાઉં છું. ફળિયામાં વાવ છે. ત્યાં જઈને પાણી ભરી પીજો.
ખિલકોડીએ તો ડોકી હલાવી છે. તગ તગ આંખે કુંવરની સામે જોઈ રહી છે. જાણે જુદા પડવું ગમતું નથી. કુંવરને ડિલે ચડીને કોટે બાઝી પડે છે. કુંવરને ગાલે ચાટવા માંડી છે. ઘણાં હેત કરીને હેઠી ઊતરી ગઈ છે. આંખમાં પાણી આણીને કુંવર ચાલી નીકળ્યા છે.
એક દી, બે દી ને ત્રણ દી થઈ ગયા છે. કુંવર તો પાછો આવ્યો નથી. ખિલકોડી રાણીના પાંજરામાં પાણી ખૂટી ગયું છે. ગળે કટૂડિયું બાંધ્યું છે. એની સાથે એ તો વાવમાં ગઈ છે. છેલ્લે પગથિયે પહોંચી છે, પણ પાણી નીચું ઊતરી ગયું છે. ડોક લંબાવીને કટૂડિયું પાણીમાં બોળે છે. કટૂડિયું બૂડે છે તે સાથે એનું મોઢુંયે ઢોળાઈ જાય છે, પાણી પીવાતું નથી. તરસે ટળવળે છે. ડોકું વારે વારે નમાવે છે. વારે વારે ડબકાં ખાય છે. વારે વારે કટૂડિયું ભરાય છે ને ઠલવાય છે, ભરાય છે ને ઠલવાય છે.
એ ટાણે ઈશ્વર–પારવતી બેય જણ આકાશને માર્ગે નીકળ્યાં છે. પારવતીજીની નજર પડી છે. પરભુને તો એણે પરાણે ઊભા રાખ્યા છે. બેય જણ રહ્યાં રહ્યાં જુએ છે.
પારવતીજી બોલ્યાં છે કે, અરે મા’રાજ! આ ખિલકોડીની દશા મેંથી દેખી જાતી નથી. એના તો પશુના અવતાર, અને મરતલોકનાં માણસ સાથે પનારાં પડ્યાં. એના દુઃખનું નિવારણ કરો!
અરે હે પારવતી! એવાં તો દુઃખિયાં અપરંપાર પડ્યાં છે. એ સહુનું દુઃખ ટાળવા રોકાશું તો તપ શી રીતે થાશે? ચાલો ચાલો, ચાલ્યાં જઈએ.
મા’રાજ! થાય તોય કરો ને ન થાય તોય કરો, કરો ને કરો! એને મનખા દેઈનાં દાન કરો!
અરે સતી! એવી હઠ તમે કરશો નહિ. અને હું વારેવારે એવું કરીશ નહિ.
ત્યાં તો પારવતીજી માખી થઈને મહાદેવજીની જટામાં સંતાઈ ગયાં છે. મા’દેવજી તો પારવતી વિના આકુળ-વેકુળ થઈ ગયા છે. એણે તો વિલાપ કરવા માંડ્યા છે કે, અરે સતી! તમે ક્યાં ચાલ્યાં ગયાં? જ્યાં હો ત્યાંથી પાછાં આવો. નીકર હું પ્રાણ નહિ રાખું.
જટામાંથી નીકળીને પારવતીજી તો સન્મુખ આવી ઊભાં છે. પ્રભુજીને તો કહ્યું છે, કે જોયું મા’રાજ! હું ઘડીક વાર વેગળી થઈ તો તમે વિલાપ માંડ્યા, વાદળ ગજાવ્યું, ત્યારે આ ખિલકોડીને એના સ્વામી વિના કેવી વપત પડતી હશે! એ બૂડીને મરી જશે તો એનો સ્વામીનાથ શી રીતે જીવ રાખશે? માટે ખિલકોડીને મનખા દેઈ અરપણ કરો.
શિવજીને તો વાતનો ઘૂંટડો ઊતર્યો છે, એણે તો ખિલકોડી ઉપર અમીની છાંટ નાખી છે. ખિલકોડી તો સોળ વરસની સુંદરી થઈ ગઈ છે. રૂપ તો મા’દેવનાં દીધેલાં છે, એટલે ક્યાંય માતાં નથી. વાવના પાણીમાં એની કાન્તિના ઝળેળાટ પથરાઈ ગયા છે.
રાણીને અંગે તો લૂગડાં નથી. નગન ઊભી રહી છે. લાજની મારી મોલમાં પણ જાતી નથી. વાવમાં ને વાવમાં થંભી ગઈ છે.
કુંવર ગામતરે ગયો છે. એને તો પેટમાં ધ્રાસકો પડ્યો છે; અરે એને કોણ ખવરાવશે? કોણ પિવડાવશે? પાણી છાણી કોણ પાશે? ફટ્ય રે અભાગિયા જીવ! તું ઘરબહાર આવીને ઘરની અસ્ત્રીનેય ભૂલી ગયો!
કુંવરે તો ઘોડો દોટાવી મેલ્યો છે. શ્વાસભર્યો પંથ કાપે છે. શે’રમાં આવે છે. મોલમાં જાય છે. પાંજરામાં ખિલકોડીને દીઠી નથી. દોડી દોડીને ઓરડે ઓરડે ગોત્યા કરે છે. પણ રાણીને ક્યાંય ભાળતો નથી.
અરેરે! પાણી પીવા વાવમાં ગઈ હશે, ને ત્યાં બૂડી તો નહિ ગઈ હોય! એવું વિચારીને વાવમાં દોડે છે. છેટેથી વાવમાં ઝળેળાટ ભાળે છે. માંહી ડોકાય ત્યાં નગન ડિલે સુંદરી દીઠી!
સુંદરીએ સાદ કર્યો કે, હે સ્વામીનાથ! વાંસો દઈને ઊભા રે’જો! તમારી પાંભરી આંહીં ફગાવજો! પહેરીને હું બહાર આવું.
રાજકુંવરે તો પાંભરી ફગાવી છે. વાંસો વાળીને ઊભો છે. સુંદરી બહાર આવી છે.
કુંવરને તો એણે બધી વાત કરી છે. બેય જણાં હરખને આંસુડે નાય છે. તે દીથી ઘર-સંસાર માંડે છે.
હે મા’દેવજી! એને ફળ્યા એવા સહુને ફળજો!
ટિપ્પણીઓ